van: werktrends.nl
Het werken om ons heen verandert in een adembenemend tempo. We bevrijden ons uit de cubicles en haasten ons naar een flexplek of cappuccinobar, of werken vanuit huis met een kind op schoot. Niet alleen de manier van werken wordt flexibeler, maar ook de inhoud. We weten nu al zeker dat onze baan over vijf jaar behoorlijk zal zijn veranderd en dat vergt nu al een plooibare instelling.
In al dat tumult kan het leiderschap niet achterblijven. De ‘baas’ moet mee veranderen of raakt overbodig: misschien zal de baas zoals wij hem kennen wel plaats moeten maken voor een ander concept van leiderschap. Ik poneer vier stellingen over de leiders van de toekomst.
Stelling 1: De toekomstige leider is geen manager
In de klassieke managementliteratuur ziet de organisatie eruit als een stamboom met vertakkingen, een model dat ook bekend staat als ‘de vork’. We zijn er rijk mee geworden in het industriële tijdperk. In tal van organisaties blijkt dat deze vorm van hiërarchie helemaal niet meer nodig is: de rol van de manager is immers het sturen van processen en die vereist andere eigenschappen dan de innovatie en inspiratie die een echte leider biedt. In een flexibele organisatievorm komen deze eigenschappen niet meer automatisch bij elkaar op de trapjes van de ladder.
Een van de meest vergaande vorm om rollen flexibel aan mensen te koppelen, heet ‘holacratie’, een model dat de organisatie in zelfsturende cirkels opdeelt. Zelfsturende teams doen het werk volgens een constitutie. Er is in deze organisatievorm geen baas meer, maar leiderschap en management zijn onverminderd van belang.
Stripfiguur Dilbert, het archetype van de kantoorklerk, zou vast proberen een spaak in het spreekwoordelijke wiel van de holacratie te steken. Maar wellicht houdt de technologie hem tegen. Scott Adams, de tekenaar van het stripje, houdt een geestige blog bij en schreef al in 2012 dat hij denkt dat algoritmes de meeste managementtaken zouden kunnen overnemen. Het gaat immers vooral over het in kaart brengen en optimaliseren van processen en dat kunnen computers beter. “Ik zou zeggen dat de meeste mensen in het management nul leiderschapsvaardigheden hebben, dus de lat ligt niet erg hoog”, schrijft Adams cynisch. Computers kunnen bovendien “net zo vaak een lastige zak zijn als nodig is”.
Hebben computers naast het management ook een taak in het leiderschap? Ik denk van wel.
Stelling 2: De toekomstige leider is een algoritme
In 2014 nam een algoritme met de naam Vital plaats in de Raad van Bestuur van het bedrijf Deep Knowledge Ventures, een durfinvesteerder op het gebied van medicijnontwikkeling. Vital stemt daadwerkelijk mee met investeringsbesluiten.
Je kunt aantekenen dat het hier om een gimmick gaat – wat is immers het verschil met een computerprogramma dat een aanbeveling doet dat de mensen in de Raad van Toezicht al dan niet overneemt? Dat verschil moge klein zijn, maar Vital onderstreept dat in een tijd van Big Data, grote onzekerheid en dito verandering de besluitvorming in het bedrijfsleven niet meer zonder de intelligentie van machines kan om de concurrentie bij te kunnen benen.
Stelling 3: De toekomstige leider is een vrouw (v/m)
Zoals mens en machine in de toekomst zullen moeten samenwerken voor optimale resultaten, zullen mannen en vrouwen dat ook moeten doen. Daarbij gaat het niet zo zeer om het geslacht van de personen in kwestie, maar eerder om het benutten van diversiteit.
Een onderzoek in de Harvard Business Review onderzocht bij 64.000 mensen wat als belangrijkste competenties voor moderne leiders werd gezien, en of je die als masculien of feminien kon typeren. Acht van de tien (expressie, toekomstgerichtheid, redelijkheid, loyaliteit, flexibiliteit, geduld, intuïtie en samenwerking) staan aan de feminiene kant, slechts twee (besluitvaardigheid op plek 3 en weerbaarheid op 8) aan de masculiene kant.
Misschien gaan vrouwen het ook echt beter doen dan mannen. Alhoewel ook mannen feminiene kwaliteiten kunnen hebben, mits ze deze toelaten en/of worden geaccepteerd. De Financial Times berichtte dat vrouwelijke managers van investeringsfondsen beter presteren dan mannen. Volgens de krant omdat vrouwen meer risico-avers zijn en ook in turbulente tijden achter hun beslissingen blijven staan.
In elk geval zal de klassieke baas, wiens taakomschrijving en -opvatting nog stammen uit een tijd waarin de mannen het voor het zeggen hadden, snel zijn uitgerangeerd – of het nu een man is of een vrouw.
Stelling 4: De toekomstige leider ben je zelf
De baan van de toekomst biedt niet meer de zekerheden van weleer. Voor steeds meer mensen zal het daarom zaak zijn om het leiderschap van hun eigen carrière ter hand te nemen. Dat kan door je creatieve vermogens te benutten binnen een zelfsturend team, jezelf te ontplooien als zzp’er of op een geheel andere wijze.
Om in stormachtig weer te kunnen varen, zal je goed koers moeten houden. De échte leider van toekomst ben je daarom zelf.
Over Farid Tabarki
- Founding director Studio Zeitgeist
- Trendwatcher of the Year 2012 – 2013
- Columnist Het Financieele Dagblad
- Jongste (en enige dertiger) op de lijst van Top 200 meest invloedrijke Nederlanders
- Zie ook: www.studiozeitgeist.eu
Meer lezen over de toekomst van werk? Download hier een recent whitepaper van The Economist Intelligence Unit, in opdracht van Ricoh (PDF).
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met NRC Media.